ଆମ ଦେଶ ଭାରତରେ ରହସ୍ୟମୟ ଏବଂ ପ୍ରାଚୀନ ମନ୍ଦିରଗୁଡ଼ିକର ଅଭାବ ନାହିଁ । ରାଜସ୍ଥାନରେ ମଧ୍ୟ ସମାନ ମନ୍ଦିର ଅଛି, ଯେଉଁଠାରେ ଲୋକମାନେ ସନ୍ଧ୍ୟା ହେବା ମାତ୍ରେ ପଳାୟନ କରନ୍ତି । ଭୁଲରେ ମଧ୍ୟ ରାତିରେ ଏହି ମନ୍ଦିରରେ ରହିବାକୁ କେହି ଚାହାଁନ୍ତି ନାହିଁ । ଏହା ପଛରେ ଦିଆଯାଇଥିବା କାରଣଟି ଅତ୍ୟନ୍ତ ଆପଣ ମଧ୍ୟ ଜାଣିଲେ ଚମକି ପଡ଼ିବେ । ଲୋକମାନେ ବିଶ୍ୱାସ କରନ୍ତି ଯେ ଯିଏ ରାତିରେ ଏହି ମନ୍ଦିରରେ ରହେ ସେ ପଥରରେ ପରିଣତ ହୋଇଯାଏ।
ରାଜସ୍ଥାନର ବାଡମେର ଜିଲ୍ଲାରେ ଅବସ୍ଥିତ ଏହି ମନ୍ଦିର କିରାଡୁ ମନ୍ଦିର ଭାବରେ ବେଶ ଜଣାଶୁଣା । ଏହି ମନ୍ଦିରକୁ ରାଜସ୍ଥାନର ଖଜୁରାହୋ ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ । ଦକ୍ଷିଣ ଭାରତୀୟ ଶୈଳୀରେ ନିର୍ମିତ ଏହି ମନ୍ଦିର ଏହାର ସ୍ଥାପତ୍ୟ ପାଇଁ ସାରା ବିଶ୍ୱରେ ପ୍ରସିଦ୍ଧ । କୁହାଯାଏ ଯେ ଖ୍ରୀଷ୍ଟପୂର୍ବ ୧୧୬୧ ମସିହାରେ ଏହି ସ୍ଥାନର ନାମ ଥିଲା ‘କିରାଟ କୁପ’।
କିରାଡୁ ହେଉଛି ପାଞ୍ଚଟି ମନ୍ଦିରର ଏକ ଶୃଙ୍ଖଳା, ଯେଉଁଥିରୁ କେବଳ ବିଷ୍ଣୁ ମନ୍ଦିର ଏବଂ ଶିବ ମନ୍ଦିର (ସୋମେଶ୍ୱରା ମନ୍ଦିର) କିଛି ମାତ୍ରାରେ ଭଲ ଅବସ୍ଥାରେ ଥିବାବେଳେ ବାକି ମନ୍ଦିରଗୁଡ଼ିକ ଧ୍ୱଂସାବଶେଷରେ ରହିଛି। ଏହି ମନ୍ଦିରଗୁଡିକ କିଏ ନିର୍ମାଣ କରିଛି ତାହା କେହି ଜାଣନ୍ତି ନାହିଁ, କିନ୍ତୁ ମନ୍ଦିରଗୁଡିକର ଗଠନକୁ ଦେଖିଲେ ଅନୁମାନ କରାଯାଏ ଯେ ଦକ୍ଷିଣର ଗୁରୁଜାରା-ପ୍ରତୀହାର ରାଜବଂଶ, ସଙ୍ଗମ ରାଜବଂଶ କିମ୍ବା ଗୁପ୍ତ ରାଜବଂଶରେ ଏହା ନିର୍ମିତ ହୋଇଥାଇପାରେ।
କିରାଡୁ ମନ୍ଦିର ବିଷୟରେ ବିଶ୍ୱାସ ହେଉଛି ବହୁ ବର୍ଷ ପୂର୍ବେ ଏକ ସିଦ୍ଧ ସାଧୁ ତାଙ୍କର କିଛି ଶିଷ୍ୟଙ୍କ ସହିତ ଆସିଥିଲେ । ଦିନେ ସେ ନିଜ ଶିଷ୍ୟମାନଙ୍କୁ ଛାଡି ଅନ୍ୟତ୍ର ଯାତ୍ରା କରିବାକୁ ଗଲେ । ଏହି ସମୟରେ ଜଣେ ଶିଷ୍ୟଙ୍କ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ଖରାପ ହୋଇଗଲା। ଏହା ପରେ ଅବଶିଷ୍ଟ ଶିଷ୍ୟମାନେ ଗ୍ରାମବାସୀଙ୍କଠାରୁ ସାହାଯ୍ୟ ଲୋଡିଥିଲେ, କିନ୍ତୁ ସେମାନଙ୍କୁ କେହି ସାହାଯ୍ୟ କରିନଥିଲେ। ପରେ, ଯେତେବେଳେ ଋଷି ସେଠାରେ ଆସି ପହଞ୍ଚିଲେ ଘଟଣା ବିଷୟରେ ଜାଣିବାକୁ ପାଇଲେ। ସେ ଏଥିରେ କ୍ରୋଧିତ ହୋଇ ଗ୍ରାମବାସୀଙ୍କୁ ଅଭିଶାପ ଦେଇଥିଲେ ଯେ ସୂର୍ୟ୍ୟାସ୍ତ ପରେ ସମସ୍ତେ ପଥରରେ ପରିଣତ ହେବେ।
ସେହିପରି ଏକ ବିଶ୍ୱାସ ଅଛି କି ମହିଳା ସାଧୁ ଋଷିଙ୍କ ଜଣେ ଶିଷ୍ୟକୁ ସାହାର୍ଯ୍ୟ କରିଥିଲେ। ଯେଉଁଥି ପାଇଁ ସାଧୁ ଜଣଙ୍କ ମହିଳାଙ୍କୁ କହିଥିଲେ ସଂଧ୍ୟା ହେବା ପୂର୍ବରୁ ସେ ଗାଁ ଛାଡ଼ି ଚାଲିଯିବାକୁ। ଏହା ସହ ଗଲା ବେଳେ ପଛକୁ ନ ଅନେଇବାକୁ ମଧ୍ୟ ସାଧୁ ଜଣଙ୍କ ମହିଳାଙ୍କୁ କହିଥିଲେ। ହେଲେ ମହିଳା ଜଣଙ୍କ ସାଧୁଙ୍କ କଥା ନମାନି ପଛକୁ ଅନାଇ ଦେଇଥିଲେ। ଯାହା ପରେ ମହିଳା ଜଣଙ୍କ ପଥରରେ ପରିଣତ ହୋଇଯାଇଥିଲେ। ମନ୍ଦିରର କିଛି ଦୂରରେ ମହିଳାଙ୍କ ମୂର୍ତ୍ତି ମଧ୍ୟ ସ୍ଥାପିତ ହୋଇଛି।
