ଭାରତକୁ ଚମତ୍କାରର ଦେଶ ଏମିତି ହିଁ କୁହାଯାଏ ନାହିଁ । ଆମ ଦେଶରେ ଏମିତି କିଛି ମନ୍ଦିର ରହିଛି, ଯାହା ବିଷୟରେ ଜାଣିଲେ , ଆପଣ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ହୋଇଯିବେ । ଆଜି ଆମେ ଦକ୍ଷିଣ ଭାରତର ଏକ ମନ୍ଦିର ବିଷୟରେ ଜାଣିବା । କୁହାଯାଉଛି ଯେ ଏଠାରେ ମୂର୍ତ୍ତିର ଆକାର ବର୍ଷକୁ ବର୍ଷ ବଢ଼ିବାରେ ଲାଗିଛି । ଏହି ମନ୍ଦିର ଭଗବାନ ଶଙ୍କର ଏବଂ ପାର୍ବତୀଙ୍କର ଅଟେ । ଏଠାରେ ଅବସ୍ଥିତ ନନ୍ଦୀଙ୍କ ମୂର୍ତ୍ତି ଦିନକୁ ଦିନ ବୃଦ୍ଧି ପାଉଛି ବୋଲି କୁହାଯାଉଛି । ଏପରିକି ପ୍ରତ୍ନତତ୍ତ୍ୱ ସର୍ବେକ୍ଷଣ ବିଭାଗ ନିଜେ ମଧ୍ୟ ଏହା ନିଶ୍ଚିତ କରିଛନ୍ତି । ତେବେ ଆସନ୍ତୁ ବିସ୍ତୃତ ଭାବରେ ଏହା ବିଷୟରେ ଜାଣିବା
ଆନ୍ଧ୍ରପ୍ରଦେଶର କୁର୍ନୁଲଠାରେ ଏହି ମନ୍ଦିରଟି ଅବସ୍ଥିତ । ଯାହାର ନାମ ହେଉଛି ଶ୍ରୀ ୟଙ୍ଗତି ଉମା ମହେଶ୍ୱରା ମନ୍ଦିର। ଏହି ଅନନ୍ୟ ମନ୍ଦିର ବିଷୟରେ କୁହାଯାଉଛି ଯେ ଏଠାରେ ଥିବା ନନ୍ଦୀଙ୍କ ଆକାର କ୍ରମାଗତ ଭାବେ ବୃଦ୍ଧି ପାଉଥିବାରୁ ରାସ୍ତାରେ ଥିବା କିଛି ଖମ୍ବକୁ ହଟାଇ ଦିଆଯାଇଛି । ନନ୍ଦୀ ଚାରିପାଖରେ ଥିବା ଅନେକ ସ୍ତମ୍ଭକୁ ଗୋଟିଏ ପରେ ଗୋଟିଏ ଭାଙ୍ଗିବାକୁ ପଡ଼ୁଛି । ବୈଷ୍ଣବ ପରମ୍ପରା ଅନୁଯାୟୀ ଏହି ମନ୍ଦିର ନିର୍ମାଣ କରାଯାଇଛି । ଏହାକୁ ପଞ୍ଚଦଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ବିଜୟାନଗର ସାମ୍ରାଜ୍ୟର ସଙ୍ଗମ ରାଜବଂଶର ରାଜା ହରିହର ବୁକ୍କା ରାୟ ନିର୍ମାଣ କରିଥିଲେ। ଏହି ମନ୍ଦିର ହାଇଦ୍ରାବାଦ ଠାରୁ ୩୦୮ କିଲୋମିଟର ଏବଂ ବିଜୟୱାଡା ଠାରୁ ୩୫୯ କିଲୋମିଟର ଦୂରରେ ଅବସ୍ଥିତ । ଯାହା ପ୍ରାଚୀନ କାଳର ପଲ୍ଲବ, ଚୋଲା, ଚଲୁକ୍ୟାଜ ଏବଂ ବିଜୟନଗର ଶାସକଙ୍କ ପରମ୍ପରାକୁ ପ୍ରତିଫଳିତ କରିଥାଏ ।
ଭଗବାନ ଶଙ୍କର ଏବଂ ମାତା ପାର୍ବତୀଙ୍କ ଏହି ମନ୍ଦିର ସମ୍ମୁଖରେ ଅବସ୍ଥିତ ନନ୍ଦୀଙ୍କ ମୂର୍ତ୍ତି ପୂର୍ବରୁ ବହୁତ ଛୋଟ ଥିଲା । ବୈଜ୍ଞାନିକମାନେ କହିଛନ୍ତି ଯେ ପ୍ରତି ୨୦ ବର୍ଷରେ ନନ୍ଦୀଙ୍କ ମୂର୍ତ୍ତି ଏକ ଇଞ୍ଚ ବଢ଼ୁଛି । କୁହାଯାଏ ଯେ ଏକ ଅଭିଶାପ ହେତୁ ଏହି ମନ୍ଦିରରେ କାଉ ଦେଖାଯାଏ ନାହିଁ । ବିଶ୍ୱାସ କରାଯାଏ ଯେ ମନ୍ଦିରର ସ୍ଥାପନା ଋଷି ଅଗସ୍ତ୍ୟ କରିଥିଲେ। ସେ ଏଠାରେ ପ୍ରଭୁ ଭେଙ୍କଟେଶଙ୍କ ଏକ ମନ୍ଦିର ନିର୍ମାଣ କରିବାକୁ ଚାହୁଁଥିଲେ, କିନ୍ତୁ ନିର୍ମାଣ କରିବାବେଳେ ମୂର୍ତ୍ତିର ଆଙ୍ଗୁଠି ଭାଙ୍ଗିବା ହେତୁ ମନ୍ଦିର ପ୍ରତିଷ୍ଠାନକୁ ଅଧାରୁ ବନ୍ଦ କରିବାକୁ ପଡିଲା। ଏଥିରେ ନିରାଶ ହୋଇ ଅଗସ୍ତ୍ୟ ଋଷି ଭଗବାନ ଶିବଙ୍କୁ ତପସ୍ୟା କରିବାକୁ ଲାଗିଲେ । ଏହାପରେ ଭଗବାନ ଶିବ ତାଙ୍କ ତପସ୍ୟାରେ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ହୋଇ କହିଥିଲେ ଯେ ଏଠାରେ ତାଙ୍କ ମନ୍ଦିର ନିର୍ମାଣ କରିବା ଉପଯୁକ୍ତ ହେବ ।
କିମ୍ବଦନ୍ତୀ ଅନୁଯାୟୀ ଯେତେବେଳେ ଅଗସ୍ତ୍ୟ ଋଷି ତପସ୍ୟା କରୁଥିଲେ, କାଉମାନେ ଆସି ତାଙ୍କୁ ହଇରାଣ କରୁଥିଲେ । ଏଥିରେ କ୍ରୋଧିତ ହୋଇ ଋଷି କାଉମାନଙ୍କୁ ଅଭିଶାପ ଦେଇଥିଲେ ଯେ, ସେମାନେ ଆଜିଠାରୁ ଏଠାକୁ କେବେ ଆସିପାରିବେ ନାହିଁ । କାଉକୁ ଶନି ଦେବଙ୍କ ବାହନ ବୋଲି କୁହାଯାଉଥିବାରୁ ଏଠାରେ ଶନି ଦେବ ମଧ୍ୟ ବାସ କରନ୍ତି ନାହିଁ । ଏଠାରେ ଶିବ-ପାର୍ବତୀ ଅର୍ଦ୍ଧନାରୀଶ୍ୱର ରୂପରେ ବିରାଜମାନ କରିଛନ୍ତି । ଏବଂ ଏହି ପ୍ରତିମାକୁ ଗୋଟିଏ ପଥରରେ ଖୋଦନ କରାଯାଇ ନିର୍ମାଣ କରାଯାଇଛି । ବୋଧହୁଏ ଏହା ହେଉଛି ପ୍ରଥମ ମନ୍ଦିର । ଯେଉଁଠାରେ ଭଗବାନ ଶିବଙ୍କୁ ଶିବଲିଙ୍ଗ ଆକାରରେ ନୁହେଁ ବରଂ ଏକ ପ୍ରତିମୂର୍ତ୍ତି ଭାବରେ ପୂଜା କରାଯାଏ । ସୁନ୍ଦର ପ୍ରାକୃତିକ ଦୃଶ୍ୟ ଦ୍ୱାରା ଚତୁର୍ଦ୍ଦିଗରେ ଏହି ମନ୍ଦିରର ଏକ ବିଶେଷ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ରହିଛି । ଏଠାରେ ଥିବା ପୁଷ୍କାର୍ଣିମୀ ନାମକ ପବିତ୍ର ଜଳସ୍ରୋତରୁ ନିରନ୍ତର ଜଳ ପ୍ରବାହିତ ହୁଏ । ୧୨ ମାସ ଧରି ଏହି ପୁଷ୍କାର୍ଣିମୀରେ ଜଳ କେଉଁଠୁ ଆସେ , ତାହା କେହି ଜାଣନ୍ତି ନାହିଁ । ଭକ୍ତମାନେ ବିଶ୍ୱାସ କରନ୍ତି ଯେ ମନ୍ଦିରରେ ପ୍ରବେଶ କରିବା ପୂର୍ବରୁ ପବିତ୍ର ଜଳରେ ସ୍ନାନ କଲେ ସମସ୍ତ ପାପ ଧୋଇଯାଏ ।
